| Źródło: Fot. Pixabay
PRAWA MAMY - my je znamy!
Współczesne matki różnią się od matek sprzed kilku pokoleń, m. in. tym, że niejednokrotnie muszą one łączyć macierzyństwo z pracą zawodową. Dane statystyczne wskazują, że współczesna polska mama to trzydziestoletnia kobieta z wyższym wykształceniem (dane GUS z 2017 r.). Pewna pozycja zawodowa, wykształcenie i stabilizacja warunkują macierzyństwo i pracę. Ale w jaki sposób to wszystko pogodzić? Czy każda mama wie, że ma prawa i czy je zna?
Kodeks Pracy zapewnia szereg praw i przywilejów zarówno matkom, które wróciły do pracy jak i tym, które matkami lada moment zostaną. Adwokat Martyna Wawszczak – mama od niespełna 2 lat, radca prawny Magdalena Kubik – mama przedszkolaka oraz aplikantka radcowska Agata Majewska - dla której macierzyństwo to dopiero kolejny etap życia, to trzy prawniczki z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Ślązak, Zapiór i Wspólnicy w Katowicach - jednej z największych kancelarii prawnych na Śląsku według rankingu Rzeczpospolitej, które doskonale wiedzą jak wygląda macierzyństwo z perspektywy prawa. Autorki postanowiły podzielić się swoją wiedzą i zebrały najważniejsze zagadnienia w tym zakresie.
Jesteś mamą lub niebawem nią zostaniesz? Myślisz o urlopie wychowawczym? Oto lista 20 punktów, które pomogą Ci korzystać z praw przysługujących mamom.
Planujesz macierzyństwo?
Wiedz o tym, że:
- Będąc w ciąży masz prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach dla kobiet w ciąży ( 47 c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).
- Twój czas pracy w okresie ciąży nie może przekraczać 8 godzin ( 148 k.p.).
- W czasie ciąży nie możesz wykonywać godzin nadliczbowych ani pracować w porze nocnej (art. 178 1 k.p). Jeżeli dotychczas wykonywałaś pracę w porze nocnej, Twój pracodawca zobowiązany jest do zmiany Twojego czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść Cię do innej pracy (art. 178[1] k.p.)
W razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić Cię na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (art. 179 § 4-6 k.p).
- W okresie w ciąży możesz wykonywać swoją pracę w pozycji siedzącej przy ekranie komputera, jednak nie dłużej niż 50 minut w każdej godzinie pracy, przy zapewnieniu 10 minut przerwy. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy.
- Masz prawo do wykonywania badań w trakcie pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu, zachowujesz prawo do wynagrodzenia (art.185 2 k.p).
- Przysługuje Ci urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka (a 180 k.p.).
- Urlop macierzyński możesz wykorzystać jeszcze przed przewidywaną datą porodu, ale nie więcej niż 6 tygodni. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania powyższego wymiaru. Jeżeli nie korzystasz z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu (a 180 k.p.)
- Po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, masz prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta ojciec dziecka pracownik lub działający jako osoba samozatrudniona objęta ubezpieczeniem społecznym (a 180 k.p.)
- Nie później niż 21 dni po porodzie, możesz złożyć pisemny wniosek o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 tygodni w przypadku urodzenia 1 dziecka (34 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci). Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia (a 1791 k.p)
- Możesz łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcyudzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. (art. 1821 p.).
- Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać Twojej umowy o pracę w okresie ciąży (art. 177 k.p.). Przepisu tego nie stosuje się w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca. A jeśli umowa o pracę została zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc i uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, musi zostać przedłużona do dnia porodu.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracownica wykonująca swoje obowiązki na podstawie umowy na czas nieokreślony, objęta jest szczególną ochroną przed wypowiedzeniem jej umowy o pracę od pierwszego dnia ciąży (art. 177 kodeksu pracy). Wyjątek stanowi ciężkie naruszenie przez nią obowiązków pracowniczych, o których mowa w art. 52 kodeksu pracy.
Uwaga:
Umowa zlecenie, jako umowa o charakterze cywilnoprawnym, nie daje ochrony przed zwolnieniem, ponieważ pracując na jej podstawie matka nie podlega kodeksowi pracy, tylko kodeksowi cywilnemu.
Prowadząc działalność gospodarczą, matka która opłaca składki chorobowe, ma te same prawa, co zatrudniona na podstawie umowy o pracę. W dniu porodu nabywa prawo do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Co więcej, na czas okres urlopu związanego z macierzyństwem istnieje możliwość zawieszenia działalności gospodarczej.
Jesteś mamą i wracasz do pracy?
Pamiętaj, że:
- Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego masz prawo do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe (z winy pracodawcy), na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałaby, gdyby nie korzystała z urlopu ( 1832 k.p.)
- Karmiąc dziecko w sposób naturalny i wykonując pracę przez co najmniej przez 4 godziny dziennie masz prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy (art. 187 k.p.). według komentarza prof. Krzysztofa Barana do Kodeksu Pracy (lex, Wyd.IV) Powyższa norma nie limituje wieku dziecka. Możliwa jest jednak weryfikacja wniosku pracownicy dotyczącego korzystania z przedmiotowych przerw. Pracodawca ma prawo zażądać od pracownicy informacji o rzeczywistym karmieniu dziecka – zadośćuczynienie temu żądaniu zrealizowane może być jedynie w formie zaświadczenia lekarskiego. Przepisy nie określają kompetencji lekarza uprawniających do wystawienia takiego zaświadczenia, może to być więc lekarz sprawujący opiekę nad matką i dzieckiem.
- Opiekując się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie możesz pracować (bez wyrażenie uprzedniej zgody na to) - w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, czy w systemie przerywanego czasu pracy ( 178 § 2 k.p.)
- Masz prawo do zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem w wieku do 14 lat w wymiarze 16 godzin albo 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 188 k.p.). Dla kobiet wykonujących zawód nauczyciela uprawnienia do 2 dni opieki nad dzieckiem reguluje w sposób odmienny od kodeksu pracy- Karta Nauczyciela.
- Będąc matką pracownikiem/samozatrudnioną/zleceniobiorcą objętą ubezpieczeniem społecznym - masz prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem (art. 32 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa):
- w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku: nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem;
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki;
- pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne
- chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat
- chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności - do ukończenia 18 lat.
Wybierasz się na urlop wychowawczy?
- Zatrudniona przez najmniej 6 miesięcy masz prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wymiarze do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. W przypadku dzieci niepełnosprawnych niezależnie od powyższych 36 miesięcy może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (art. 186 k.p.)
- W czasie urlopu wychowawczego masz prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 186 k.p.)
- Będąc uprawnioną do urlopu wychowawczego możesz złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy, którą podejmiesz po zakończeniu urlopu - do wymiaru nie niższego niż połowa etatu w okresie, nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek (art.1867p.)
- 1868KP Zakaz wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę przez okres 12 miesięcy. Pracodawca (z wyłączeniem przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, bądź podstaw do zwolnienia dyscyplinarnego) nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego - do dnia zakończenia tego urlopu
Jesteś mamą studentką?
Studentce w ciąży i studentowi będącemu rodzicem nie można odmówić zgody na odbywanie studiów na określonym kierunku i poziomie według indywidualnej organizacji studiów do czasu ich ukończenia - w przypadku studiów stacjonarnych; urlopu dziekańskiego – niezależnie od trybu studiów (Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym i nauce).
Jesteś pracodawcą? Pamiętaj o tym!
W trakcie rozmowy kwalifikacyjnej nie zadawaj pytań dot. planów co do posiadania liczby dzieci i wieku dziecka/dzieci oraz planów małżeńskich i rodzicielskich. Takie pytania:
- mogą zostać uznane za naruszenie prawa do prywatności – w takim przypadku istnieje możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych na płaszczyźnie cywilnoprawnej
- jeśli staną się przyczyną zróżnicowania sytuacji kandydatów do pracy/pracowników – mogą stanowić zarzut dyskryminacji w zatrudnieniu i podstawę roszczeń odszkodowawczych z tego tytułu.
Masz więcej pytań dotyczących praw przysługujących matkom? Skontaktuj się pod adresem kontakt@kancelaria-szip.pl
***
Ślązak, Zapiór i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych jest jedną z największych kancelarii prawniczych w południowej Polsce. Nieprzerwanie od 2002 roku pomaga polskim i międzynarodowym podmiotom efektywnie prowadzić działalność gospodarczą w nieustannie zmieniającym się otoczeniu rynkowym. Każdego roku kancelaria zajmuje wysokie pozycje w krajowych rankingach branżowych. W 2018 r. uplasowała się na 6. miejscu w ogólnopolskim rankingu Book of Lists w kategorii usługi prawnicze oraz zajęła 4. miejsce w woj. śląskim według liczby zatrudnionych adwokatów i radców prawnych w klasyfikacji Rzeczpospolitej.
W siedzibie Kancelarii w Katowicach pracuje obecnie ponad 40 osobowy zespół prawników, w tym radców prawnych, adwokatów, aplikantów radcowskich i adwokackich, których wiedza, doświadczenie, kreatywność i zaangażowanie są cenione przez klientów.
Napisz komentarz
Komentujesz jako: Gość Facebook Zaloguj