Zakaz konkurencji – czym jest i kogo obowiązuje? Co powinna zawierać umowa?

Zakaz konkurencji w przypadku pracowników zatrudnionych na umowę o pracę definiuje art. 101 kodeksu pracy. Wedle jego zapisu, jest to zobowiązanie pracownika do niepodejmowania działalności konkurencyjnej w stosunku do pracodawcy oraz niepodejmowania pracy w ramach stosunku pracy (lub na innej podstawie) na rzecz podmiotów konkurencyjnych. Porozumienie dotyczące zakazu konkurencji może być zawarte w umowie o pracę lub być osobnym porozumieniem podpisywanym obok umowy o pracę.

Czym jest działalność konkurencyjna?

Kodeks pracy nie określa jednoznacznie, czym jest wspomniana w definicji zakazu konkurencji działalność konkurencyjna. Najczęściej za takową rozumie się rywalizację uczestników określonego rynku, którzy w swojej ofercie posiadają podobne produkty lub usługi, dążą do realizacji podobnych celów biznesowych oraz walczą ze sobą o pozyskanie klientów o podobnym profilu.

Co istotne, pracownik, który podpisuje umowę o zakazie konkurencji, nie ma prawa nie tylko do podjęcia pracy w firmie bezpośrednio rywalizującej z podmiotem, z którym nawiązuje współpracę, ale też do założenia własnej działalności mogącej być bezpośrednim rynkowym rywalem dla przyszłego pracodawcy.

Jak powinna być skonstruowana umowa o zakazie konkurencji?

Zakaz konkurencji zawsze opiera się na Osobnym porozumieniu, które powinno mieć formę pisemną (np. oddzielny zapis w umowie o pracę bądź osobny dokument). Samo zobowiązanie o powstrzymaniu się od działalności konkurencyjnej dotyczy przede wszystkim działalności na rzecz konkurencyjnych podmiotów w okresie wykonywania obowiązków zawodowych dla firmy, z którą wspomniana umowa jest podpisywana. Poprawnie skonstruowany dokument tego rodzaju powinien zawierać takie informacje jak:

• określenie, jakie działalności są rozumiane w tym konkretnym przypadku za konkurencyjne,
• listę pracodawców, na rzecz których nie można świadczyć działalności konkurencyjnej,
• okres obowiązywania umowy,
• wysokość odszkodowania należnego w przypadku niedotrzymania warunków zawartych w umowie.

Przy konstruowaniu umowy, warto rozważnie określić jaka działalność będzie uznawana przez strony jako konkurencyjna. Postanowienie umowy o pracę przewidujące zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest nieważne 

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Zakaz konkurencji oznacza zwykle niemożność podjęcia współpracy z innymi konkurencyjnymi podmiotami, tylko w okresie świadczenia stosunku pracy z daną firmą. Zdarza się jednak, że pracodawca chce również zawrzeć z pracownikiem umowę, na mocy której nie będzie on mógł podjąć żadnej działalności konkurencyjnej przez pewien czas po odejściu z zakładu pracy. Tu jednak należy pamiętać, że – w odróżnieniu do zakazu konkurencji w trakcie stosunku pracy - zakaz konkurencji po zakończeniu umowy o pracę może dotyczyć jedynie osób, mających dostęp do szczególnie ważnych danych firmowych, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Jeśli jednak firmie zależy na tym, by pracownik nie miał możliwości podjęcia pracy u konkurencji po odejściu z jej szeregów, a jednocześnie nie był on osobą posiadającą ważne dla zakładu informację, wówczas powinna zostać zawarte porozumienie o treści bardzo zbliżonej do umowy o zakazie konkurencji. Co istotne, za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej pracownikowi przysługuje odszkodowanie (jest to obok okresu zakazu konkurencji konieczny element porozumienia).

Czym skutkuje złamanie zakazu konkurencji?

Niewywiązanie się z zapisów umowy o zakazie konkurencji może mieć dla pracownika daleko idące w skutkach konsekwencje. Przede wszystkim, pracodawca ma w takim przypadku powód do wypowiedzenia umowy o pracę bez konieczności zachowywania okresu wypowiedzenia. Ponadto, jeśli w umowie o zakazie konkurencji była mowa o ewentualnym odszkodowaniu, jakie będzie musiał zapłacić pracownik w przypadku podjęcia współpracy z podmiotem konkurencyjnym, to pracodawca będzie miał podstawy prawne do tego, by o taką rekompensatę się upomnieć.

Warto wiedzieć, że, nawet bez zawartej umowy o zakazie konkurencji, prowadzenie przez pracownika działalności bezpośrednio rywalizującej z pracodawcą, u którego jest się zatrudnionym jest podstawą do natychmiastowego zerwania współpracy. Pracodawca może także, bez zapisów w umowie o ewentualnym odszkodowaniu, domagać się od pracownika współpracującego z konkurencją (czy też prowadzącemu konkurencyjną działalność) zapłaty za szkody poniesione przez firmę, będące efektem takiej postawy osoby zatrudnionej.

Inne porozumienia o zakazie konkurencji

Należy zwrócić uwagę, że obok umów o zakazie konkurencji zawieranych przy okazji zatrudnienia na podstawie umowy o pracę są również zawierane umowy pomiędzy samozatrudnionymi lub innymi podmiotami niebędącymi pracownikami. Do takich umów powyższe zasady nie będą miały zastosowania w pełni (m.in. w zakresie obowiązku zapłaty wynagrodzenia przy powstrzymywaniu się od działalności konkurencyjnej). Tu strony będą korzystały z tzw. swobody treści umowy.

Wsparcie merytoryczne: Kancelaria Adwokacka Kraków – Krakowscy Adwokaci