| Źródło: Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie, uainkrakow.pl, krakow-przewodnik.com.pl, visitmalopolska.pl
Krakowskie Planty - Wszystkiego jeszcze nie wiecie
Założenie parku
Jak już wspominaliśmy wyżej, do zakładania parku miejscowość wokół Starego Miasta, którą dziś nazywamy "Planty Krakowskie", była bardzo daleko od tytułu "Najpopularniejszego parku miasta". Park powstał na miejscu murów obronnych, które otaczały Kraków ze wszystkich stron. W XIII-XV wieku 8-metrowe mury i fosa, wypełniona wodą z rzeki Rudawy, służyły jako ochrona przed atakami wrogów. Z czasem ataki ustały, a mury ulegały coraz większemu zniszczeniu. Stały się domem dla żebraków, prostytutek i przestępców, a także szczurów, które były źródłem wielu chorób.
Pomysł stworzenia "ogrodu miejskiego" należał do krakowskiego architekta Feliksa Radwańskiego. W 1806 roku na polecenie cesarza austriackiego fragmenty murów, Barbakan i Brama Floriańska miały zostać zniszczone ze względu na to, że miejsce to stało się prawdziwym śmietnikiem i obozem dla marginalnych osób. Jednak Radwański temu się sprzeciwił.
Argumentował, że po zniszczeniu Barbakanu i Bramy, Kraków będzie omiatany przez zimne północne i północno-zachodnie wiatry, a mieszkańcy miasta będą cierpieć na różne choroby i nawet zapalenia płuc. Mówił także o tym, iż wiatry wiejące od Kleparza, będą paniom nadobnym suknie powiewać, co się nie godzi. Ma być też, że Radwański, jako architekta, chciał zachować dziedzictwo architektoniczne miasta. I mu się to właśnie udało.
W 1820 roku prezes Senatu Rzeczypospolitej Krakowskiej, Stanisław hrabia Wodzicki, reprezentant obozu konserwatywnego, poparł projekt utworzenia ogrodów dookoła śródmieścia. W latach 1821-1822 tworzono uszczegółowione plany. Następnie zaczęto usuwać pozostałości wałów i fos, murów, wytyczać drogi, aleje oraz budować kanały odprowadzające nieczystości do Wisły. Wszystkie śmieci i zanieczyszczenia zostały przykryte ziemią. W tym czasie posadzono pierwsze drzewa – topole i kasztanowce. Topole były rozwiązaniem nie tylko modnym, ale też praktycznym. Z racji swojego szybkiego wzrostu szybko nadawały się na opał lub na zapotrzebowanie stolarskie. Za czasów Wolnego Miasta Planty pełniły głównie funkcję rekreacyjno-estetyczną i ekspresyjną, dając okazję do zaspokojenia potrzeby publicznego pokazania się , lecz były także miejscem festynów i zabaw oraz uroczystości patriotycznych.
Pierwszy etap powstania Plant zamknął się wraz z upadkiem Rzeczypospolitej Krakowskiej i śmiercią Floriana Straszewskiego. Okres między uzyskaniem autonomii przez Galicję a początkiem I wojny światowej był czasem wyjątkowego rozkwitu. Wzniesiono szereg willi i pałacyków złączonych zielenią w jedną kompozycję z Plantami. Ta pochodząca z Anglii i Francji romantyczna koncepcja połączona została z ideą wiedeńskiego Ringu, gdy za prezydentury prof. dr Józefa Dietla rozpoczęto tworzenie centrum administracyjno-reprezentacyjnego dookoła dawnych obwarowań zastąpionych parkiem. Przy Basztowej zlokalizowano wówczas siedzibę starostwa, gmach Towarzystwa Ubezpieczeń Florianka, okazałe hotele i kamienice, budynek Izby Handlowo-Przemysłowej, kilka okazałych pałaców oraz willę mieszczącą kasyno – pierwszy taki obiekt o przeznaczeniu klubowym w mieście.
Czas pierwszej i drugiej Wojny Światowej
W 1899 r. władze miasta przystąpiły do odwodnienia Plant. Przy tej okazji udało się je ozdobić sadzawką z wodotryskiem, której budowę pomiędzy Barbakanem a ul. Sławkowską zakończono w 1904 r. Początkowo umieszczenie zbiornika wodnego wzbudziło wiele emocji wśród krakowian, lecz szybko wszyscy się do sadzawki przyzwyczaili, a nawet ustalił się zwyczaj spacerów do tego baseniku, gdzie mieszkały dwa łabędzie, które chętnie karmiono. Wieczorem sadzawka była pięknie iluminowana. Pod koniec XIX wieku Kraków nękały kataklizmy, które dotknęły również Plant. Surowe zimy i gwałtowne wichury niszczyły drzewostan, a ulewy i gradobicia unicestwiały kwietniki.
Rok 1918, odzyskanie niepodległości i likwidacja Twierdzy Kraków przyniosły okres rozwoju dla architektury zewnętrznej linii Plant. Rozwija się budownictwo reprezentacyjne , wręcz monumentalne. W 1919 przed Collegium Novum posadzono Dąb Wolności. U wylotu ul. Lubicz stał natomiast przed II wojną światową pamiątkowy wiąz posadzony ponoć przez samego Tadeusza Kościuszkę.
Po inwazji Niemców do Polski stopniowo wprowadzano coraz ostrzejsze zarządzenia segregacyjne, przeznaczając dla Niemców osobne dzielnice (zachodnie, z których usunięto Polaków), szpitale, restauracje i kawiarnie oraz osobne przedziały w tramwajach. „Nur für Deutsche” były parki Jordana i Krakowski, a nawet niektóre ławki na Plantach. W czasie wojny stylowe ogrodzenie Plant Niemcy przetopili na “Tygrysy”. Hitlerowcy niszczyli symbole chwały Polaków, miedzy innymi wysadzili Pomnik Grunwaldzki. Doszło do znacznej dewastacji parku Pantów – Niemcy wycięli krzewy i zrabowali „na cele wojenne” metalowe ogrodzenie oddzielające aleje spacerowe od zieleni.Czas PRL
Po wojnie, w 1945 r. w otoczeniu Barbakanu, od zachodu założono cmentarz żołnierzy sowieckich oraz postawiono rozbudowany pomnik, symbolizujący wdzięczność żołnierzom Armii Czerwonej. Później mogiłę przeniesiono na cmentarz Rakowicki. Cały okres PRL niósł za sobą sukcesywną dewastację parku. Opamiętano się dopiero w 1985 roku, kiedy zaczęto powoli rewaloryzować poszczególne ogrody. Decyzję o ich rewitalizacji, według projektu prof. Janusza Bogdanowskiego, podjęto w 1989 roku. W ciągu kilkunastu lat renowacji Plant przywrócono małą architekturę – stylowe lampy, ogrodzenia, ławki; za pomocą kamiennych murków zarysowano dawny przebieg murów obronnych oraz rozmieszczenie baszt i bram miejskich.
Nasz czas
Dziś ten system parków stanowi prawdziwe "płuca" miasta i został wpisany na pierwszą listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Jest to jednym z ulubionych miejsc wszystkich krakowian i gości światu. W system parków wchodzi 8 ogrodów:
- Wawel – od ul. Powiśle do ul. Franciszkańskiej
- Uniwersytet – od ul. Franciszkańskiej do ul. św. Anny
- Pałac Sztuki – od ul. św. Anny do ul. św. Tomasza
- Florianka – od ul. św. Tomasza do ul. Sławkowskiej
- Barbakan – od ul. Sławkowskiej do ul. Szpitalnej
- Dworzec – od ul. Szpitalnej do ul. Mikołajskiej
- Gródek – od ul. Mikołajskiej do ul. Dominikańskiej
- Stradom – od ul. Dominikańskiej do ul. Grodzkiej i ul. Stradomskiej
W ramach projektu Kody Miasta na ponad 100 ławkach pojawiły się tabliczki dedykowane patronom literackim. Oprócz imienia i nazwiska zawierają one kody QR, które można zeskanować, aby uzyskać informacje o autorze oraz posłuchać fragmentów nagrań czytanych przez lektorów lub samych patronów.
Na każdym ogrodzie można spotkać się z wydatnymi osobami polskiej i światowej historii i kultury. Znajdziemy tu Pomnik Tadeusza Rejtana, Fryderyka Chopina, Mikołaja Kopernika i wiele innych. Jednak są tu pamiątki i innych wydarzeń - na przykład, pomnik Ofiar Hołodomoru 1932-1933.
Napisz komentarz
Komentujesz jako: Gość Facebook Zaloguj