24.04.2020 00:16

Wspólna pamięć o I wojnie światowej

– Polsko-węgierska współpraca wyraża się między innymi we wspólnej opiece nad grobami i cmentarzami z I wojny światowej znajdującymi się głównie na terenie Małopolski, gdzie pochowani są żołnierze węgierscy walczący w szeregach armii austro-węgierskiej. To jest nasz wspólny obowiązek wobec tych, którzy polegli z dala od swoich domów. Małopolska ziemia przechowuje tę trudną historię. Odnawiając cmentarze, oddajemy honor poległym, ale też w ten sposób podkreślamy wspólnotę losów i też wspólnotę celów – mówi wojewoda Piotr Ćwik.

9 maja 2019 roku pomiędzy Wojewodą Małopolskim a Instytutem i Muzeum Historii Wojen na Węgrzech zostało zawarte porozumienie, na mocy którego odnowione zostały trzy małopolskie cmentarze z okresu I wojny światowej: nr 131 w Stróżach koło Grybowa, który remontowany był z budżetu Wojewody Małopolskiego (koszt około 183 tys. zł) oraz nr 184 w Brzozowej (koszt około 100 tys. zł.) i nr 296 w Paleśnicy (koszt przeszło 150 tys. zł), których remont został sfinansowany w całości ze środków przekazanych przez stronę węgierską.

Postanowienia zawartego porozumienia zostały w pełni wykonane. Prace remontowo-konserwatorskie prowadzone przez Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie na cmentarzu nr 131 w Stróżach zrealizowane zostały w 2019 roku. Na cmentarzach finansowanych w całości przez Ministerstwo Obrony Węgier prace wykonane zostały w marcu tego roku. Nasz Urząd wspierał stronę węgierską na etapie wyboru wykonawcy poprzez pośredniczenie w kontaktach z polskimi firmami konserwatorskimi. MON Węgier podpisał umowę z polskim wykonawcą z Paszyna.

Nie są to jedyne przykłady takiej dobrej współpracy. Podpisane w maju 2019 roku porozumienie z Instytutem i Muzeum Historii Węgier było już piątym tego typu dokumentem. Pierwsze porozumienie podpisano w 2014 roku i dotyczyło I etapu prac przy cmentarzu w Limanowej na wzgórzu Jabłoniec, które dla Węgrów ma takie znaczenie jak dla Polaków Monte Cassino. Prace kontynuowano w 2015 roku w oparciu o kolejne porozumienie. W latach 2016-2017 wykonaliśmy w ramach kolejnych dwóch porozumień remonty na trzech cmentarzach małopolskich: nr 118 w Staszkówce (gmina Moszczenica),nr 121 w Biesnej (gmina Łużna)oraz nr 136 w Zborowicach (gmina Ciężkowice). Wspomniane porozumienia zakładały współfinansowanie prac przez obie strony porozumień, a remonty prowadził MUW. Od 2018 roku strona węgierska sama zawiera umowy na wybrane cmentarze i przedmiotem remontu finansowanego wówczas przez Ministerstwo Obrony Węgier był cmentarz nr 126 we Florynce (gmina Grybów).

Jednym z działań, które udało się sfinalizować w 2020 roku, jest remont cmentarza nr 296 w Paleśnicy w gminie Zakliczyn. Prace prowadziła gmina Zakliczyn ze środków z budżetu Wojewody Małopolskiego przekazanych na ten cel w formie dotacji. Spoczywa tam 67 żołnierzy armii austro-węgierskiej w 10 mogiłach zbiorowych i 21 grobach pojedynczych. Polegli oni 2 października 1914 i 3 kwietnia 1915 roku. Koszty remontu poniosła strona węgierska.

Wcześniej - w 2019 roku - ze środków Wojewody Małopolskiego przekazanych w formie dotacji gminie Zakliczyn wyremontowany został cmentarz nr 295 w Paleśnicy (w zakresie kamiennego ogrodzenia), zaś w 2018 roku cmentarz nr 293 Zakliczynie, na którym spoczywa 12 żołnierzy wyznania mojżeszowego (I wojenny cmentarz żydowski) oraz ogrodzenie cmentarza nr 294 położonego również w Zakliczynie.

Jako odpowiedzialna w naszym Urzędzie za realizację porozumień z Węgrami – dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego MUW Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk odznaczona została przez Ministra Obrony Węgier „Tytułem Honorowym za Pielęgnację Węgierskich Grobów Wojennych złotego stopnia”, którą odebrała w Budapeszcie we wrześniu 2019 roku.